Fokkerij in een notendop: deel 1
Wat zijn fokwaarden en hoe worden ze gebruikt?
De grote vraag is welke dieren op het bedrijf (koeien/pinken) het meest waardevol zijn en waar je dus als veehouder nakomelingen uit wilt fokken. Met fokwaarden kun je dieren onderling op genetisch niveau makkelijk vergelijken en bepalen welke gebruikt zullen worden.
Voordat fokwaarden bestonden werden door de veehouders de prestaties van de moederdieren bekeken en dit was grotendeels bepalend om te beslissen of er met dit dier gefokt zou worden of niet. Omstandigheden, lactatienummers, ziektes kunnen hier echter grote invloed op hebben en dit zorgt niet voor de beste betrouwbaarheid. We willen echter weten wat het erfelijk verschil tussen dieren onderling is, daarom zijn fokwaarden ontwikkeld.
Een fokwaarde is een schatting van de erfelijke aanleg van een dier voor een bepaald kenmerk. Hiervoor wordt zoveel mogelijk data gebruikt, namelijk de eigen prestaties, maar ook zoveel mogelijk informatie over de vader, moeder, nakomelingen en verwanten van dit bepaalde dier. Hierbij worden zoveel mogelijk niet-erfelijke invloeden uitgefilterd. Op deze manier krijgen alle stamboekstieren en -koeien een fokwaarde. Traditioneel worden fokwaarden berekend op basis van prestaties van het dier zelf, zijn- of haar nakomelingen en de rest van de familie. Hoe meer data hiervoor beschikbaar is, hoe betrouwbaarder de fokwaarde. Sinds een aantal jaren worden fokwaardes ook bepaald op basis van DNA-onderzoek (genomics).
Afbeelding: factoren die de betrouwbaarheid van fokwaarden beïnvloeden
De fokwaarde van een stier komt dus tot stand via informatie van zijn dochters (melkcontrole en exterieur beoordeling). Hoe meer info hiervoor aanwezig is hoe hoger de betrouwbaarheid van de fokwaarde wordt.
Tegenwoordig krijgen jonge stiertjes al een fokwaarde op basis van DNA analyse. Via doorgedreven wetenschappelijk onderzoek en een groeiende data basis is de betrouwbaarheid hiervan al gestegen naar 70% en meer. Het is natuurlijk logisch dat de hoogste betrouwbaarheid van fokwaardes (99%) alleen behaald kan worden met data van nakomelingen.
In grote lijnen is de manier waarop fokwaarden ontstaan in verschillende landen tamelijk gelijklopend, maar natuurlijk zijn er ook verschillen. In de volgende “fokkerij” bijdrage gaan we verder in op het verschil tussen LPI/ TPI en NVI.
